Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası

Azərbaycanın ilk veb saytı (1995)

ANA SƏHİFƏ  >>  XƏBƏRLƏR  >>  YUBİLEYLƏR

AMEA-nın müxbir üzvü Yuri Litvişkovun 75 yaşı tamam olur
27.03.2021 14:06
  • A-
  • A
  • A+

AMEA-nın müxbir üzvü Yuri Litvişkovun 75 yaşı tamam olur

Bu gün tanınmış kimyaçı alim, akademik Murtuza Nağıyev adına Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutunun laboratoriya rəhbəri, AMEA-nın müxbir üzvü Yuri Litvişkovun 75 yaşı tamam olur.

Yuri Nikolaeviç Litvişkov 27 mart 1946-cı ildə Bakı şəhərində anadan olub. 85 saylı işçi gənclər gecə məktəbini bitirdikdən sonra M.Əzizbəyov adına Azərbaycan Neft və Kimya İnstitutunun (indiki Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti) Əsas üzvi neft-kimyəvi sintezinin texnologiyası fakültəsinə daxil olub və 1968 ildə oranı “Kimyaçı mühəndis-texnoloq” ixtisası üzrə bitirib. 1970-1973-cü illərdə Yusif Məmmədəliyev adına Neft-Kimya Prosesləri İnstitutunun aspiranturasında oxuyub.

1968-1970-ci illərdə Azərbaycan SSR EA Aşqarlar Kimyası İnstitutunda mühəndis, 1970-1978-ci illərdə Neft-Kimya Prosesləri İnstitutunda aspirant, kiçik və böyük elmi işçi, 1978-1985-ci illərdə Təbii Qazın Nəqlə Hazırlanması və Emalı üzrə Ümumittifaq Elmi Tədqiqat Layihə İnstitutunda laboratoriya rəhbəri olub. Bu dövrlərdə onun rəhbərlik etdiyi laboratoriyada neftin parafinli fraksiyalarının maye fazalı oksidləşdirici ammonolizasiyası ilə alifatik nitrillərin istehsalı, aromatik aminlərin alifatik yağ və aromatik turşuları ilə karboksiklik turşu anilidlərinə birbaşa asilləşdirilməsi üçün katalitik üsullar aparılıb, izolyasiya edilmiş qazkəmərlərinin torpaq mikroorqanizmlərinin vurduğu zərərin funiqisid və bakterisid qatqı sıraları əldə olunub. 

Yuri Litvişkov 1985-ci ildən AMEA-nın akademik Murtuza Nağıyev adına Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutunun laboratoriya rəhbəri vəzifəsində çalışır.

1973-cü ildə kimya üzrə fəlsəfə doktoru və 1991-ci ildə kimya üzrə elmlər doktoru elmi dərəcəsini, 1996-cı ildə isə professor elmi adını alıb, 2001-ci ildə AMEA-nın müxbir üzvü seçilib.

Onun rəhbərliyi ilə işlənib hazırlanmış N-asil ilə əvəzlənmiş aromatik aminlər sinfinin sənaye biosidləri Qaradağ-Qazıməmməd (Hacıqabul), Orta Asiya - Mərkəz, Kuşçevskaya - Beysuq yeraltı neft və qaz boru kəmərlərini qorumaq üçün “Aztransgaz”, “Sredaztransgaz” və “Kubanmorneftegazprom” kimi müəssisələrdə tətbiq edilib.

Alim oksigen tərkibli birləşmələrin yağ alifatik aminlərə C4 - C20, naftenik aminlər, di- və polietilen poliaminlər, sənaye biosidləri istehsalında istifadə olunan N-asil əvəzedici aromatik amidlərə azaldıcı aminasiya katalitik proseslərinin elmi əsaslarını inkişaf etdirib. Bu məqsədlə o, turşulu daşıyıcılarında dəyişkən valentli reduksiya olunmuş metalların sinfinə aid yeni, effektiv iki funksiyalı katalizatorları sintez edib. Həmçinin aromatik və heterosiklik nitrillərin hazırlanması prosesləri üçün yeni yüksək dərəcədə selektiv katalitik sistemlər də təklif edib. Bununla yanaşı, aromatik karbohidrogenlərin maye-fazalı oksidləşməsi, karbohidrogenlərin və karbon monoksitin dərin oynaq oksidləşməsi, alkilomatik karbohidrogenlərin su buxarı ilə dehilkasiyası prosesləri üçün yeni həcm quruluşlu heterogen alüminium çərçivə katalizatorlarının istehsalı üçün elmi əsaslar hazırlanıb. Eyni zamanda alim reaktiv azot və oksigen funksional əvəzedicilərlə qiymətli üzvi birləşmələrin alınması prosesləri üçün yeni yüksək səmərəli katalizatorların sintezinin az enerji sərfiyyatlı metodlarının inkişafına dair də tədqiqatlar aparıb. Onun inkişaf etdirdiyi yeni katalizatorların hazırlanması üsulları prekursorların istilik mübadiləsində qeyri-ənənəvi enerji mənbələrinin istifadəsinə əsaslanır.

Y.Litvişkovun təklif etdiyi heterojen katalizatorların mikrodalğalı sintezinin yeni texnologiyası sayəsində ənənəvi istilik müalicəsi mənbələrindən istifadə edərək oxşar xüsusiyyətlərə malik katalizatorların alınması prosesləri ilə müqayisədə əhəmiyyətli dərəcədə enerji qənaətinə nail olunur. Mikrodalğalı texnologiyadan istifadə edərək alınan katalizatorlar, karbohidrogenlərin maye fazlı və qaz fazlı oksidləşməsi, turşu tərkibli birləşmələrin reduktiv aminasiyası, alkil aromatik karbohidrogenlərin su buxarı ilə əlaqələndirilməsi və s. kimi sənaye baxımından vacib proseslərin həyata keçirilməsi üçün tövsiyə edilir.

Alimin rəhbərliyi ilə Rusiya Elmlər Akademiyasının Neft-Kimya Sintezi İnstitutunun Neft kimyası şöbəsi ilə ortaq tədqiqatlar aparılır. Bu işlərin nəticəsində spiral büzməli alüminium konstruksiyalar, həmçinin incə alüminiumla möhkəmləndirilmiş alüminium daşıyıcıları olan dəyişkən valentli aktiv metalların kompozisiyaları ilə yeni bir metal çərçivə katalizatorları yaradılıb və sınaqdan keçirilib.

Rusiya, ABŞ və digər ölkələrdə keçirilən tədbirlərdə ölkəmizi layiqincə təmsil edən Y.Litvişkov “Avtomatik qaz doldurma kompleksi + alternativ yanacaq” beynəlxalq elmi-texniki, həmçinin “Kimya Problemləri” jurnallarının redaksiya heyətinin üzvüdür. 3 monoqrafiya, 80 müəlliflik şəhadətnaməsi və patentin müəllifidir, 370 elmi əsəri (xaricdə 63-ü) işıq üzü görüb. Onun rəhbərliyi altında kimya üzrə 10 fəlsəfə doktoru hazırlanıb, hazırda isə bir elmlər doktoru dissertasiya işinin məsləhətçisidir.

Kimyaçı alimi 75 illik yubileyi münasibətilə təbrik edir, ona uzun ömür, möhkəm cansağlığı, Azərbaycan elminin inkişafı yolunda yeni-yeni yaradıcılıq uğurları arzulayırıq.

© Bütün hüquqlar qorunur. Xəbərlərdən istifadə edərkən www.science.gov.az saytına istinad zəruridir. 

  • Paylaş: